Choć internet w Polsce od lat, to wiele osób wciąż ma problemy z rozróżnianiem kirysa od napierśnika. Często tych dwóch nazw używają wymiennie nawet rzemieślnicy je produkujący (!). Dzisiaj szybka piłka.
 |
| ONB Cod. Vindobonensis 2762 Wenzel Bible |
Napierśnik, jak sama nazwa wskazuje, to element chroniący pierś (klatkę piersiową), czyli przednią górną część tułowia. Kirys zaś składa się z napierśnika i naplecznika (czyli części chroniącej plecy). Tak więc nie można tych nazw używać wymiennie, bo się można zdziwić np. przy odbiorze zamówionego kirysu. Żeby było śmiesznie nawet w Wikipedii jest to jasno wytłumaczone.
Zostało jeszcze kilka kontrowersji do wyjaśnienia. Kirys nie musi oznaczać zbroi płytowej. Płaty też są kirysem, bo chronią zarówno pierś jak i plecy. Tak samo brygantyna czy kirys kryty (no raczej!). Nawet w przypadku kolczugi można by się pokusić o takie stwierdzenie, choć to dziwnie brzmi. W każdym razie zapamiętajcie:
Kirys = napierśnik + naplecznik
W przypadku kolczógi nie można się pokusić o takie stwierdzenie - bo nazwa "kirys" pochodzi od franko-romańskiej nazwy SKÓRZANEGO ( w istocie od "skóra") uzupełnienia kolczej zbroi polegającego na założeniu na tułów - właśnie - pełnego naplecznika i pełnego napierśnika z utwardzonej/sztywnej skóry, łączonych poprzez zapięcia/paski - w odróżnieniu od stosowanych kaftanów ze skóry elastycznej szytych jako całość i popularnych o 50 - 100 lat wcześniej (czyli ? X- XI wiek). Potem dopiero aczkolwiek dość szybko zaczęto zbroić "kirys" metalem od spodu.
OdpowiedzUsuńBardzo ciekawa informacja, dziękuję za komentarz.
UsuńJakieś źródła? Bo zaciekawiło mnie to, chętnie doczytałabym szczegóły.
UsuńJako kobieta wiedziałam to odkąd jestem w RR ;-)
OdpowiedzUsuńZuch-dziewczyna! ;-)
UsuńPłaty nie są kirysem, kolczuga nie jest kirysem, brygantyna nie jest kirysem. Kirys to zbroja, płaty i kolczuga to pancerz.
OdpowiedzUsuńNo i wychodzi brak edukacji...
UsuńA czym się różni pancerz od zbroi i gdzie można o tym poczytać?
Nie pamiętam, pewnie w którymś z podstawowych podręczników (Nadolski, Nowakowski). Pamiętam to z zajęć.
UsuńPancerz to ochrona miękka, elastyczna, zbroja sztywna. Stąd płaty to jeszcze pancerz :D
Tak sobie myślę, że jednak mój brak wykształcenia formalnego w temacie może być zaletą. Zamiast ryć typologię mogę skupić się na istocie rzeczy. Tak jak teraz.
UsuńNie byłbym sobą, gdybym nie poteoretyzował. Podział ten wydaje się być dosyć ułomny, gdyż o płatach można powiedzieć wiele, ale na pewno nie, że są miękkie (przynajmniej te średniowieczne, bo teraz to różnie bywa). Również kolczudze trudno to zarzucić, chociaż ta jest elastyczna. Ale stal zawsze kojarzy mi się z czymś twardym.
Domyślam się, że chodzi o to, że zbroja jest sztywna. Jednak napierśnik z szorcą folgową to już zbroja, gdyż jest elastyczna/ruchoma? Muszę zerknąć do tej definicji bronioznawców.
A. Nadolski "Uzbrojenie w Polsce średniowiecznej 1350-1450" s. 63
Usuń"Znaczną praktyczną rolę spełniał natomiast pancerz kolczy wkładany pod kirys folgowy kryty (płaty). (...)"
Mieszasz etymologie z metodologią. Zbroja jest to "zbrojone" ale widać "ówcześnie" "zbrojone" oznaczało - "na sztywno" (to "zbrojone" to chyba z niemieckiego - pierwotnie u nas - "zbroiga" = "zbroja") - dla tego kirys kryty to "kirys" - ponieważ łączenia blach są "na sztywno" (konstrukcja się kłania metodologi i etymologi), a nawet najsztywniejsze płaty nie - bo konstrukcja nie jest "na sztywno" - nośnikiem nie są blachy. A wszystko od tego że frano/romański "kirwas", "kirys" - był na sztywno i po całości.
OdpowiedzUsuńA czy przypadkiem w kirysie krytym nośnikiem nie jest materiał?
Usuń