System miar w państwie krzyżackim

Państwo Zakonne, jak każde niezależne państwo, potrzebowało własnych systemów miar. Najważniejszą miarą był oczywiście - zupełnie jak dziś - pieniądz. Jednak w średniowieczu sprawa pieniądza wyglądała zupełnie inaczej. Praktycznie każde większe miasto miało prawo do bicia własnej monety. Oczywiście wiązały się z tym pewne niedogodności podczas handlu, jak i zalety.

Ale nie będę wnikał w ekonomiczne szczegóły. Krzyżacy rozwiązali te problemy na swój, wyjątkowo skuteczny, sposób. Otóż przy zakładaniu pierwszych miast (w 1233 roku) na nowym prawie lokacyjnym - prawie chełmińskim - wprowadzili zunifikowany system walutowy i miar dla całej swej ziemi.

Waluta i miary

Krzyżacy oparli swoją monetę na grzywnie chełmińskiej, która miała wynosić 180 gramów srebra. Ta dzieliła się na 60 szelągów (solidów), czyli każdy z nich miał 3 gramy srebra. Z kolei szelągi podzielono na 720 denarów. Jak zapisano w przywileju:

„Ustanawiamy wreszcie, by jedna moneta była na cały kraj i by ją z czystego i jasnego srebra robiono, i aby te denary taką na zawsze zachowały wartość, iżby ich 60 solidów ważyło 1 grzywnę. Wymieniona moneta, nie częściej jak raz na 10 lat ma być odnawiana, a ile razy ta odnowa nastąpi, 12 nowych za 14 starych monet będzie płacone”.

Długość wyznaczały pręt chełmiński, który podobnie jak i w średniowieczu, jest zawieszony na chełmińskim ratuszu. Liczył 4, 35 metra. Inną popularną miarą był łokieć chełmiński, który odlicza 58 centymetrów. Miarą powierzchni był łan chełmiński, który liczył 16,8 współczesnego hektara. Dziesięcina była naliczana od każdego pługa niemieckiego, który wynosił około 2 łanów.

Zenon Nowak podaje, że korzec chełmiński był miarą objętości i wynosił około 40 kg. Jednak uczony musiał tu popełnić błąd, gdyż kilogramy są jednostką określającą ilość masy. Czyżby chodziło o 40 litrów? Na to nie znalazłem potwierdzenia. Wyszukałem natomiast w wikipedii, że miarą objętości był garniec chełmiński, który odmierzał 7,12 litra. Jednak z powodu bałaganu panującego na wiki w tym temacie, nie uznawał bym tego za pewną informację.

Na koniec dla ciekawostki dodam, że na terenie całej Polski system metryczny został wprowadzony dopiero w 1928 roku dekretem Prezydenta. To jest 695 lat później.

Źródła:
Biskup M.; praca zbiorowa "Dzieje Chełmna i jego regionu - zarys monograficzny"
www.historycy.org
www.chelmno.pl
www.wikipedia.org